Türk Lirası’nın süratle kıymet kaybetmesi, enflasyon ve hayat pahalılığı vatandaşın boğazını sıkmaya devam ediyor. Esnaf ise ekonomik kriz karşısında çaresiz kalmış durumda. Aksaray’da esnaf, ekonomik kriz nedeniyle yaşadığı meseleleri anlattı.
‘Eskiye nazaran kârımız çok düştü’
Aksaray’daki kapalı çarşıda erkek giysi mağazası işleten Sadullah Çoban, şunları söyledi:
“Aksaray’da bir esnafım. Erkek spor giysi üzerine bir dükkanımız var, erkek giysi ile uğraşıyoruz, yani gençlere hitap ediyoruz. Bir buçuk yıldır bu işi yapıyorum, elimizden geldiği kadar gençlere hizmet vermeye çalışıyoruz. Birinci başladığımla durum şu an çok farklı. Geçen yıl aldığımız pantolonları, örnek veriyorum, bu yıl üç katına alıyoruz. Bu da insanları zorluyor. Yani biz de üç katına, üç buçuk katına aldığımız için kârımızı ona nazaran koyuyoruz. İnsanların alım gücü şu anda çok düştü, bizim eskiye nazaran kârımız çok düştü. Aldığımıza nazaran satamıyoruz. İnsanlara çok kıymetli geliyor. Mesela geçen yıl kendi eşim, dostum, arkadaşım geliyordu dört, beş tane pantolon alıyordu, ‘Değişe değişe kullanmak için’ diyerek. Şu anda geliyor vatandaş, bir taneyi sıkıntı alıyor ya da alamıyor. Hatta bayrama az kaldı, adam geliyor, bir pantolon bir tişört alabilirse alıyor.
‘Umudumuz gurbetçi gelirse gurbetçiden yana’
İşlerin nizamı çok berbat. İş hiç yok. Bayramda olur mu diye umut ediyoruz. Bizim Aksaray gurbetçisi çok olan bir vilayet lakin şimdi gurbetçilerden de gelen yok. Umudumuz, bayramdan sonra gurbetçi gelirse gurbetçiden yana. Yerli vatandaşın alım gücü zati hiç kalmadı, bunu herkes biliyor. ‘Alıyoruz’ diyenler var ancak bunlar bence kendini kandırıyorlar. Bu işi yapan biziz. Geçen yıl 30 liraya tişört satıyordum, bu yıl tişört 100 lira. Geçen yıl 100 liraya pantolon satıyordum, bu yıl pantolon 350 lira, daha 400 liraya pantolon var mesela. İnsanların alım gücü bitti diyebiliriz.
‘Ülkemizin gittiği tertip güzel değil’
Hala ‘Ülkemizin durumu, iktisadı çok güzel’ diyen beşerler var, gözlerini açmalarını istiyorum artık. Güzel olan neymiş, yani her şey üç dört katı oldu. En makûs artırım gelen, iki katı geliyor. Kaliteli eser satıyoruz elimizden geldiği kadar ancak artık kaliteli eser de satamayacağız herhalde insanlara. Zira bir tane çorap 20-25 lira, değerli geliyor. Artık kaliteli de satamayacağız. Bu türlü giderse beşerler ne yapacak bilmiyorum. Güç ancak ülkemizin gittiği tertip uygun değil. Durum çok berbat, inşallah Allah sonumuzu hayır etsin. Düzgüne masraf diye temenni ediyoruz. Şu anda cebimize kalma diye bir şey yok, dükkandaki kendi sermayemizi koruyabilirsek çok hoş bir şey. Satıyorsun, gidiyorsun, sattığın fiyatın 10 lira aşağısına, 15 lira aşağısına toptancıdan kendimize alıyoruz. Aslında ortada kalan para da işte giderimize harcanıyor. Dükkanımızdaki eserleri, kendi sermayemizi koruyabilirsek buna şükrediyoruz. Şu anda çeşidi takip edersen, müşteriye düzgün bakarsan, müşteriyle ilgin alakan âlâ olursa müşterin varsa o formda olur. O denli değilse esnafın da hali çok makûs, vatandaşın hali de çok makus. Zati her şey zincirleme ülkemizde.”
‘Alt tabakayı bitirmesinler’
“Küçük esnafın durumu bitti bitecek. Sağ olsunlar devlet büyüklerimiz, nasıl yapıyorlarsa artık bütün büyük alışveriş merkezlerini destekliyorlar gibi” diyen Sadullah Çoban konuşmasını şöyle sürdürdü:
“Onlar kazanıyor parayı, şu anda her şeyi onlara döndürdüler. Sağ olsunlar, küçük esnafın hali perişan. Bu türlü nereye kadar gideceğini biz de bilmiyoruz. Bu formda olursa güç yani. Bu formda bir, bir buçuk sene daha sarfiyat, o da güzel dayanırsan o denli. Devlet büyüklerimize sesleniyorum; şayet beni duyabiliyorlarsa bu vatanın içinde, bu ülkenin içinde yaşayan yalnızca yüzde 20’lik kesim değil, yüzde 100’lük bir kesim var. Yüzde 20’lik zenginlere kazandırmak yerine en alt tabakayı da biraz daha düşünsünler, küçük esnafı düşünsünler, insanlarımızı düşünsünler. Yüzde 20’lik en varlıklı kısmı daha da güçlü etmeye çalışıp alt tabakayı bitirmesinler, ezmesinler; bunu istiyoruz.”
‘Krizler bitmiyor’
Aksaray’da iç çamaşırı satan Huri Aydın da şöyle konuştu:
“Aksaray’da iç giysi dükkanında bayan işletmeciyim. 2016 yılından itibaren burada esnafım. Şu an işlerimiz çok berbat, kan ağlıyoruz. Zira vatandaşta para yok. Her şey çok kıymetli, durmadan eserlerimize artırım geliyor. Gelen artırımların önüne kimse geçmiyor, geçemiyor. Daha doğrusu geçilmiyor mu onu da bilmiyoruz. Alım gücü kalmayınca çark dönmüyor ve biz borçlarımızı dahi ödeyemiyoruz, ödeyemeyecek haldeyiz. Nitekim bütün içtenliğimle söylüyorum; ben kendim 2016 yılından itibaren kendi dükkanımı çevirmiyorum, bu haldeyim, bu bir gerçek. Başka vakitlerde da pandemiydi, ondan evvel 15 Temmuz olayları vardı, darbe oldu ve daima krizler önümüze geçiyor, bitmiyor.
‘Klimamızı müşteri gittikten sonra kapatıyoruz’
Ürünlere gelen artırımlar aylığa döndü. Olağanda sene de iki sefer artırım gelirdi, yıl başında ve ondan 6 ay sonra ve gelmeden evvel firmalar bize haber verirdi, ‘Ürüne artırım gelecek bilginiz olsun, stok yapmak ister misiniz’ denilirdi. Bu artırımlarda da eser fiyatı en fazla 3 ile 5 TL oynardı. 10,90 TL’den sattığım kolay bir atletin fiyatı şu an 134 TL. Sattığımız eserlerin şu an bir adedini sıkıntı satıyoruz. Faturalarımız çok fazla arttı. Şu an klimamızı müşteri gittikten sonra kapatıyoruz, o haldeyiz. Klima açmadığımız halde son gelen elektrik faturamız 600 küsur liraydı. Konutu hiç söylemiyorum, meskene daha fazla geliyor ve bin TL’den az fatura hiç ödeyemedik.
‘Kimsede yok, çark dönmüyor’
Kadın esnaf olarak her türlü zorlukla karşılaşıyoruz. Öncelikle alım gücümüz düştü, eser alamıyoruz, sattığımız eserleri yerine koyamıyoruz ve ödemesini yapamıyoruz. Bir bankaya gittiğimiz vakit, 1,90’dan başlayan faizlerle biz burayı çeviremeyiz. Gurbetçilerin gelmesini dört gözle bekliyoruz. Almancı gelecek, alışveriş yapacak, herkes onu bekliyor ve maalesef onların alışverişi bizi kurtarmayacak. Onların parası ile bizim eserlerimiz eşit bantta. Geçen yıl onların 100 eurosuna iki set verirken şu an bir set veremiyoruz. Vatandaşın reaksiyonu; birden fazla alamıyor, dükkana giriyor, bakıyor, çıkıyor. Çok gereksinimi olan üç tane alacağına bir tane alıp çıkıyor. Onda yok, bende yok, kimsede yok. Çark dönmüyor. Bu bu türlü gitmez. Tahminen kurumsallar ve esaslı mağazalar kalacak ancak bu türlü giderse biz de gideriz, kapanırız. İstediğim tek şey, sistem değişsin, birileri çıksın artırımlara ‘dur’ desin. Sistem değişmek zorunda. Evet, dünyada kriz var lakin buradaki insanların alım gücü çok çok düştü ve yiyecek alamayacak durumdalar. İç giysi almak lüks oldu. Ben, şahsım ismine alışveriş yapmaya korkuyorum. İşletme sahibi olarak alışveriş yapmaktan korkuyorum, zira ufacık bir şey dünyanın parası tutuyor.”
