Dünya’dan Şebnem Turhan’ın haberine nazaran;
Yüksek enflasyonun yarattığı alım gücü kaybı vatandaşların kredi kartı harcamalarını patlattı. Merkez Bankası datalarına nazaran 20 Mayıs haftası itibariyle kredi kartı harcamaları 64 milyar 59 milyon 742 bin lirayla yeni bir rekor kırarken geçen yıla nazaran değişim yüzde 119,2 oldu. Artış enflasyondan arındırıldığında ise bir yılda yüzde 29,25’lik yükseliş görüldü. Gerçek olarak en fazla artış ise global emtia fiyatları ile vergi ayarlamalarına en çok maruz kalan harcama kalemlerinde yaşandı. Üst üste artırım gören akaryakıt, alkol ve bununla ilişkili dallarda bir yılda gerçek olarak harcamalardaki artış iki katını aştı. Merkez Bankası da Finansal İstikrar Raporu’nda hanehalklarının yükümlülüklerdeki büyümede ferdi kredi kartı kullanımı öne çıktığını belirtirken 6 aylık yıllıklandırılmış kredi kartı yükümlülüklerinin yüzde 54,3 yükseldiğini ortaya koydu.
Nisan ayı itibariyle yüzde 70’e dayanan enflasyonda mayıs verisi yarın açıklanacak. Beklentiler mayısta aylık yüzde 4,8 yükseliş ile yıllık enflasyonun yüzde 76,55 düzeyine ulaşması tarafında şekilleniyor. Öte yandan İstanbul’da İTO tarafından açıklanan mayıs ayı perakende fiyat endeksi mayısta aylık yüzde 5,84 artarak yıllıkta yüzde 87,35’e yükseldi ki bu 1998 yılından bu yana görülen en yüksek düzeye işaret ediyor. 24 yılın doruğuna çıkan enflasyonda cümbüş, konut ve konut harcamalarında aylık çift haneli yükselişler dikkat çekti.
Akaryakıt harcamalarında yüksek artış
İşte bu yüksek enflasyon ve enflasyon beklentilerindeki bozulma da kartlı harcamaların süratle artması sonucunu doğuruyor. Merkez Bankası’nın 20 Mayıs haftası itibariyle bilgilerine nazaran akaryakıt ve akaryakıt istasyonlarında kartlı harcamalar 5 milyar 444 milyon liraya çıktı. Geçen yılın tıpkı haftasına nazaran değişim yüzde 229,23 düzeyinde. Enflasyondan arındırıldığında ise akaryakıt ve yakıt istasyonları için yapılan harcamalarda bir yıllık artış yüzde 93,7 ile neredeyse ikiye katlamış durumda. Hem global olarak petrol fiyatlarındaki yükseliş, Rusya-Ukrayna savaşının tesirleri hem de artan vergiler akaryakıt fiyatlarına sık sık artırım gelmesine neden oluyor. Önümüzdeki periyotta de petrol fiyatlarındaki artışın ışığında vatandaşın bu kalemdeki kartlı harcamalarında yeni rekorlara imza atması bekleniyor.
Alkollü yerlerde gerçek artış yüzde 950
Tekrar enflasyondan arındırıldığında bir yılda epeyce yüksek artış yaşanan bir başka kalem ise alkollü yerlerdeki harcamalar. 20 Mayıs itibariyle harcama meblağı 91 milyon 53 bin lira düzeyinde. Geçen yılın birebir haftasına nazaran değişim yüzde 1683 olurken enflasyondan arındırıldığında yüzde 948,95 harcamalarda gerçek bir artış olduğu görülüyor. Bu kalem hükümetin sık sık yaptığı vergi ayarlamaları sonucunda daima artırımlarla karşı karşıya kalıyor. Mayıs ortasında tekrar vergisi artırılan alkollü içkilerde temmuzda ise ÖTV ayarlaması ile yeni bir artırım da bekleniyor. Vatandaşın harcamalarındaki yeni rekorlar da yolda sayılır.
Havayollarına yapılan harcamalar da hem pandemi sonrası artan talep hem de maliyet artışlarının fiyatlara yansımasının tesiriyle epeyce yüksek seyrediyor. 20 Mayıs haftasında havayollarına 2 milyar 977 milyon 293 bin lira harcandı.
Bunun geçen yılın tıpkı haftasına nazaran değişimi yüzde 361,8 oldu. Enflasyondan arındırıldığında havayolu harcamalarındaki gerçek artış yüzde 171,7 düzeyinde.
Tekrar yaz tatilleri ve petrol fiyatlarındaki artışın getirdiği yüksek maliyet havayolları kalemindeki harcamalarda da yükselişin süreceğini ortaya koyuyor.
Konaklama ve dışarda yemek
Konaklama harcamaları da pandemi periyodundaki kayıplar ve yüksek maliyetlerin fiyatlara yansımasıyla enflasyonun üzerinde artış yaşanan harcama kalemleri ortasında yer aldı.
Merkez Bankası datalarına nazaran 20 Mayıs haftasında konaklama için 1 milyar 43 milyon 772 bin lira harcanırken geçen yıla nazaran değişim yüzde 339,4 oldu. Gerçek olarak harcamalardaki artış ise yüzde 158,51’e ulaşarak iki katını aştı.
Tatil döneminin başlamasıyla da kartlı harcamalarda bu kalemde yükselişlerin devamını takip edeceğiz.
Besin enflasyonu ve kur tesiri ile maliyetlerin yükseldiği yemek dalında de kartlı harcamalar geçen yıla nazaran yüzde 338,83 artarken enflasyondan arındırıldığında yüzde 158,2 yükseliş yaşandığı ortaya çıkıyor.
Besin ve market alışverişinde gerçek artış enflasyonun altında
Vatandaşın kartlı harcamalarında çeşitli besin ile market alışverişleri her ne kadar yeni rekorlara imza atsa enflasyondan arındırıldığında harcamalardaki yükseliş nisan ayı enflasyonunun altında kaldı. Merkez Bankası bilgilerine nazaran çeşitli besine yapılan kartlı harcama yüzde 110,6 değişim gösterirken gerçek olarak yükseliş yüzde 23,93 oldu. Yeniden market alışverişlerindeki harcamalardaki değişim yüzde 106,37 oldu, gerçek olarak artış yüzde 21,41 olarak hesaplandı. Elektronik eşya ve bilgisayara kartlı yapılan harcamalarda ise geçen yıla nazaran gerçek olarak azalma yaşandı. Elektronik eşya ve bilgisayara yapılan harcamalar geçen yıla nazaran yüzde 65,5 yükselirken gerçek olarak yüzde 2,65 azaldı. Giysi ve aksesuarda harcamalardaki gerçek artış yüzde 14,8, mobilya ve dekorasyonda yüzde 3,95, telekomünikasyon dalında ise yüzde 12,95 oldu.
Kredi kartı limit kullanımı 2021 sonunda yüzde 49’dan martta yüzde 48,1’e geldi
Merkez Bankası Finansal İstikrar Raporu’nda da bireysek kredi kartı borcundaki artışın öne çıktığı belirtilirken tüketici mal ve hizmet fiyatlarında yaşanan artışların kişisel kredi kartı borç gelişiminde tesirli olduğu değerlendirildi. Raporda pandemi ile birlikte nakit kullanımı azaldığı kartlı alışverişlerin arttığı ve faal kart kullanıcılarının yükseldiği lisana getirilerek şöyle denildi: “Aynı devirde gelir artışına dayalı yapılan kart limiti güncellemelerine bağlı olarak müşteri başına limit fiyatı üst taraflı bir gelişim göstermiştir. 2021 Haziran ayı sonrasında daha besbelli olmak üzere kişi başı kredi kartı borç bakiyesi artmaktadır. Aşılanmanın sürat kazanması ve açılma sonrası süratle artan tüketici talebi, enflasyondaki artış ve bireylerin harcama alışkanlıklarındaki değişimlerin kredi kartı bakiye gelişiminde tesirli olduğu kıymetlendirilmektedir. Öte yandan, limit kullanım oranı 2020 yılı ikinci çeyreğinde tam kapanma tesiriyle yüzde 40,8’e gerilerken, 2021 Eylül ayında yüzde 47,5’e yükselmiştir. 2022 yılında fiyatlarda yapılan güncellemelere bağlı olarak kart limitlerinde yüksek artışlar gözlenmiştir. Buna bağlı olarak limit kullanım oranı 2021 yılsonunda yüzde 49 düzeyini gördükten sonra mart ayında yüzde 48,1’e gelmiştir.”
