Cumhurbaşkanımız 2018 yılında seçim beyannamesini açıkladığı toplantıda yaptığı konuşmada; öğretmen, polis, din vazifelisi, hemşire ve başka idarecilerin ek göstergelerinin 3600’e çıkarılacağını vadetti. 6. Periyot Toplu Kontrat ile ek gösterge çalışmalarının 2022 yılında sonuçlandırılacağı konusunda mutabakata varıldı. Öğretmenler için verilen kelam 7354 sayılı Kanunla Ocak 2023 tarihinden geçeli olacak formda yerine geldi. Toplu mukavele kararı uyarınca Memursen Konfederasyonu ve hizmet kollarında yetkili sendikalar ile birinci toplantı 16 Şubat’ta ikinci toplantı ise 16 Mart’ta gerçekleştirildi. 10 Mayıs’ta yapılması planlanan üçüncü toplantı ise gerçekleşmedi. İkinci toplantı sonrasında Memursen Konfederasyonu ve hizmet kollarında yetkili sendikalar ile Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığında toplantılar yapılarak ek gösterge talepleri yazılı olarak alındı. Taleplerini yazılı ve kelamlı olarak tabir eden Konfederasyon ve Sendikaların kamuoyuna açıklanan sonuncu çalışmaya müdahil olmadıkları, sonuçlanan çalışmadan Cumhurbaşkanımızın açıklamalarıyla haberdar oldukları anlaşılıyor.
Ek Gösterge Nedir?
Kısaca ek gösterge memur aylık ögelerinden biri olup, vazifedeyken alınan aylıktan fazla emekli aylığına tesiri tarafıyla kıymeti büyüktür. Bugün Yardımcı Hizmetler Sınıfı dışındaki tüm memurlar makul derecelere yükseldiğinde bir biçimde ek göstergeden yararlanabilmektedir. Ek göstergeler unvan, hizmet sınıfı ve dereceler bazında belirlenmiş olup, haliyle hiyerarşideki yer yükseldikçe ek gösterge de artmaktadır.
Devlet memurlarının yararlanacağı ek göstergeler 657 sayılı Kanuna ekli I ve II sayılı cetvellerde yer almaktadır. Bu cetvellerde en yüksek ek gösterge sayısı 8000 olarak belirlenmiştir. Halihazırda yürürlükte bulunan 657 sayılı Kanuna ekli I ve II sayılı ek gösterge cetvelleri 527 sayılı KHK ile Kanuna eklenen cetveller olup, unvan bazında yapılan değişiklikler ile hala uygulanmaktadır.
657 sayılı Kanun dışındaki işçiden hakim ve savcıların ek göstergeleri 2802 sayılı Kanunda, akademik çalışanın ek göstergeleri 2914 sayılı Kanunda, askeri işçinin ek göstergeleri 926 sayılı Kanunda, Cumharbaşkanlığı ve TBMM’de misyonlu çalışanın ek göstergeleri ise 375 sayılı KHK’de düzenlenmiştir.
1 Ekim 2008 Öncesinde Sandık İştirakçisi Olanlar Nasıl Etkilenecek?
Halihazırda emekli olan kamu vazifelileri ile gelecek 15 yıl içerisinde emekli olabilecek kamu vazifelilerinin emeklilik hakları 5434 sayılı Kanun ile belirlenmiştir. 5434 sayılı Kanun kamu görevlilerine memuriyet hayatı boyunca elde ettikleri en yüksek unvan ve ek gösterge üzerinden emekli olma hakkı sağladığından bu kesim ek gösterge artışından direkt etkilenecek, hala emekli olanlar ile gelecekte emekli olacaklar yükseltilen ek gösterge üzerinden aylıklarını alacaklardır.
1 Ekim 2008 Sonrasında Atananlar Nasıl Etkilenecek?
İlk kez Ekim 2008 sonrasında 5510 sayılı Kanunun 4. unsurunun birici fıkrasının (c) bendi kapsamında kamu misyonuna atananların emeklilik hakları 5510 sayılı Kanun ile düzenlenmiştir. Yeni sistemde emekli aylığı fiyatının belirlenmesinde memuriyete başlama tarihinden emekli olana kadar geçen süreç içinde kesilen primler temel alınmakta, bu primler süreç içerisinde güncelleme katsayıları ile güncellenmekte, ortalama prime temel karlar hesaplanmakta, bu yararlara aylık bağlama oranları uygulanarak emekli aylığı hesap edilmektedir. Bağlanacak emekli aylığı meblağı memuriyet hayatı boyunca ödenen primlere bağlıdır. Yani ne kadar ekmek, o kadar köfte. 2008 öncesi atananlar üzere en yüksek unvan/ek gösterge üzerinden emekli olma imkanı bulunmamaktadır. Yüksek ek göstergeli takımlarda ne kadar uzun mühlet kalınırsa ortalama çıkarlar ve buna bağlı olarak emekli aylıkları o kadar yüksek olacaktır.
Ek göstergelerdeki artış bu kesimde artış sonrası periyot için primlere yansıyacak, emekli aylıklarında 2008 öncesi kümeye nazaran daha hudutlu bir tesir oluşturacaktır.
Emekli İkramiyeleri Nasıl Etkilenecek?
Emekli ikramiyelerinin hesabında 2008 öncesi ve sonrası atananlar bakımından fark bulunmuyor. Emekli ikramiyesinin hesabına temel alınan ödeme ögeleri her iki kesim için de birebir olduğundan ek gösterge artışı ikramiyelere direkt yansıyacak.
Emeklilik Tazminatı Oranları Değişiyor mu?
Emeklilik tazminat oranları ek göstergeye bağlı olarak en yüksek Devlet memuru aylığına (9500xKatsayı) uygulanacak olan oranlardır. Emekli aylığı ve ikramiyesini etkileyen en kıymetli ögelerden biridir. Ek gösterge sayısına bağlı olarak yüzde 55 ila yüzde 255 ortasında değişen oranlarda uygulanmaktadır. Ek gösterge artışı bu oranlarda bir değişikliği tetiklediği takdirde emekli aylığında katlamalı bir artışa yol açacaktır. Bu oranlar 2200, 3600, 4800, 6400, 7600 ve 8400 ek göstergeye ulaşıldığında değişim göstermektedir.
Bir örnekle açıklayacak olursak, ek göstergenin 3000’den 3600’e yükselmesi 30 yıl üzerinden emekli olan bir memurun aylığını1.234 TL, emekli ikramiyesini ise 44.500 TL artırmaktadır. Bu artışın;
-113 TL’si 600 puan artıştan
-1.073 TL’si tazminat yansıtma oranının %85 den %145’e yükselmesinden,
-48 TL’si ise ek ödeme artışından kaynaklanmaktadır.
Sadece tazminat yansıtma oranı değişmeksizin yalnızca 600 puanlık artış 118 TL üzere bir tesir doğuracaktır. Görünüşte eşit ölçüde bir ek gösterge artışı olmasına karşın emekli aylığına yansımaları ortasında on katı aşkın bir fark oluşmaktadır.
Gerek Cumhurbaşkanımızın açıklamaları gerekse Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanımızın açıklamalarından tazminat yansıtma oranlarının değişmeyeceği anlaşılmaktadır.
3000 ek gösterge için %85 ile %145 ortasında bir oran belirlense bu durum ek göstergesi 3000 olarak belirleneceği açıklanan vilayet müdür yardımcısı, ilçe müdürü ve şube müdürleri lehine hakkaniyetli bir düzenleme olacaktır.
8000 Olan Ek Göstergeler de 600 Puan Artacak mı?
Kamuoyuna yapılan açıklamalarda ek göstergelerin her kademede 600 puan artırılacağı söz edilmiştir. Bu durumun 8000 ek gösterge için de geçerli olması halinde yeni ek gösterge 8600’e yükselecektir. Bu durum yalnızca 8000 ek göstergeli kamu görevlilerini değil tüm memurları ve emeklileri de dolaylı olarak etkilecektir.
8000 ek göstergenin bir özelliği en yüksek Devlet memuru ek göstergesi olmasıdır. Özel hizmet tazminatı ve ek ödeme fiyatları ile üstte açıklanan emeklilik tazminat fiyatları en yüksek Devlet memuru aylığına uygulanan yüzdelik oranlar yoluyla belirlenmektedir. En yüksek Devlet memuru aylığı belirlenirken 1500 gösterge sayısı ile 8000 ek gösterge sayısı toplamı (9500) aylık katsayı ile çarpılmaktadır. Ek göstergenin 8600′ e yükselmesi halinde en yüksek Devlet memuru aylığı da 9500 yerine 10100 sayısı ile aylık katsayının çarpımı sonucu bulunacak meblağ olacaktır. Yani tazminat ve ek ödeme oranlarının uygulanacağı meblağ 2.236 TL’den 2.377 TL’ye yükselecek, böylece memur ve emeklilerin aylıklarına dolaylı yoldan bir artış daha sağlanacaktır.
En Çıkarlı Kümeler Hangileri?
Ek gösterge düzenlemesinde en çıkarlı kesim ek göstergesi 3000’den 3600’e yükseltilen kesittir. Öğretmen, din vazifelisi, sıhhat işçisi ve polisler yanında;
– Teknik hizmetler sınıfında örneğin ekonomist, istatistikçi, kimyager, fizikçi, matematikçi, jeolog, arkeologlar ve teknik eğitim fakültesi mezunları,
– Sıhhat hizmetleri sınıfında yükseköğrenim görmüş sıhhat çalışanı (Bu kümede 2200’den 3600’e yükselenler bile olacak),
– Avukatlar,
– Din hizmetleri sınıfında dini olmayan yükseköğrenim mezunları, (Bu kümede da 2200’den 3600’e yükselenler olacak),
– Yükseköğrenim mezunu çarşı ve mahalle bekçileri,
– 657 sayılı Kanuna ekli II sayılı Cetvelde sayılan 3000 ek göstergeli işçi,
– Birinci sefer ek göstergeye hak kazanması bakımından yardımcı hizmetler sınıfına dahil memurlar,
600 Puan Ek Artış Nasıl Uygulanacak?
600 puanlık ek artışın 657 sayılı Kanuna ekli I sayılı Cetvelte hizmet sınıfı, unvan ve derece baz alınarak belirlenen sayılarda artış yapılması suretiyle uygulanacağını iddia ediyoruz. Yalnızca 1. derece için değil tüm derecelerde artış yapılacaktır. Lakin 7354 sayılı Öğretmenlik Meslek Kanunu ile öğretmen ek göstergelerinde yapılan düzenlemede her derece için 600 puan artışa gidilmemiş, farklı dereceler için 350 puan ile 800 puan ortasında artışlar yapılmıştır. Hangi derecede kaç puan artış yapılacağını görmek için kanun teklifinin ortaya çıkması gerekecektir.
Diğer taraftan ek göstergeleri 657 sayılı Kanun dışında 2914 sayılı Kanun, 2802 sayılı Kanun, 926 sayılı Kanun ve 375 sayılı KHK ile belirlenen kamu vazifelilerinin ek göstergelerinde ilgili mevzuatında değişiklik yapılmak suretiyle artış yapılabilecektir.
Müşavir, 1. Dereceli Uzman ve Meslek Ek Göstergeden Yararlananların Durumu Ne Olacak?
657 sayılı Kanunun 43/B hususuna nazaran müşavir ve 1. dereceden uzman unvanlı takımlara atananlar ile özel kanununda yapılan atıf sebebiyle Diyanet İşleri Başkanlığında misyonlu başkanlık müftüsü ve başkanlık vaizleri bu vazifelere atanmadan evvel aldıkları yüksek ek göstergelerden yararlanmaya devam etmektedir. Kelam konusu unvanlarda vazifeli işçinin evvelki takımlarına bağlı olarak hak etmiş oldukları ek göstergelerde yapılacak artıştan yararlanacaklarını değerlendirmekteyiz.
Aynı biçimde hizmet sınıfı değişenlerden değişiklik öncesindeki mesleklerinin ek göstergelerinden yararlanan memurların da meslek vazifelerindeki ek gösterge artışından yararlanacaklarını düşünüyoruz. Örneğin öğretmen takımından GİH sınıfında müdür takımına atanan ve müdür unvanıyla 3000 ek göstergeden yararlanan işçinin ek göstergesi öğretmen ek göstergesindeki artışa bağlı olarak 1. derecede 3600’e yükselecektir.
Benzer bir durum 5434 sayılı Kanunun mülga ek 67. hususu kapsamında kesenek ve karşılık farkları aylıklarından kesilmek suretiyle emeklilik hakları bakımından daha evvelki yüksek ek göstergelerinden yararlanmaya devam eden işçi için de kelam bahsidir. Bu durumdakilerin evvelki takımlarına ilişkin ek göstergelerde yapılacak artıştan yararlanmaları gerektiğini değerlendirmekteyiz.
Ancak farklı uygulamalara yol açılmaması ve uygulama birliği sağlanması bakımından tereddüt içeren konuların yoruma bırakılmaksızın kanun teklifinde açıklığa kavuşturulması daha uygun olacaktır.
Sonuç ve Değerlendirme
En son1994 yılında yapılmış genel bir ek gösterge düzenlemesinden sonra bahse tekrar kapsamlı bir formda el atılmış olması yerinde bir karar olmuştur. Çalışmanın dört unvanla hudutlu olmayıp tüm kamu görevlilerine kapsaması da hakkaniyet bakımından gerekliydi. Öğretmen, sıhhat çalışanı, polis ve bekçiler ile din vazifelileri kamu vazifelilerinin değerli bir oranını teşkil etmektedir. Bu kısımların 3600 ek göstergeye kavuşması emekli aylığı ve ikramiyelerinde hatırı sayılır bir artış sağlayacaktır.
Tazminat yansıtma oranlarında değişiklik yapılmamasının da çalışmanın eksik bir tarafı olduğunu değerlediriyoruz. 3600’e kadar olan kademelerde 10’ar puanlık artış yapılması, 3000 ek gösterge için bir oran belirlenmesi daha uygun olurdu.
Ek göstergelere ait çalışmalar lakin TBMM’de yasalaştıktan sonra katılaşacaktır. TBMM sürecinde toplumsal tarafların görüşlerinin dikkate alınması, tespit edilen eksikliklerin giderilmesi, memnuniyet seviyesinin yükseltilmesi uygun olacaktır.
