Türkiye bilim ve teknolojide atılımlarla gücünü ve tesirini büyütüyor. Geçtiğimiz günlerde hizmete giren Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Bilim, Teknoloji ve Araştırma Binası ülkemizde bilimsel araştırma ve yerli teknoloji üretimi için yeni bir kapı aralıyor. “Derin Teknoloji Üssü” ismi verilen bina ülkenin araştırma, geliştirme, yenilik ekosistemine değerli katkılar sağlayan bir merkez ve ulusal teknoloji atılımı vizyonunun bir modülü olarak öne çıkıyor.
Kanser dahil birçok hastalığın teşhis ve tedavisine yönelik üretilen dünya çapında bilimsel araştırmalar, pak güç ve pak havanın muştusunu veren kömürden sentetik doğalgaz üretimi çalışmaları, yapay zeka iş birliğinde yürütülen tıbbi robotik bilimleri ve geleceğin savunma sanayi teknolojisi atılımları tek bir çatı altında toplandığı bu teknoloji üssü, 10 bin metrekare alana yayılmış 4 blok ve 3 bin 600 metrekare çok özel laboratuvar ve 800 metrekare kuluçka alanından oluşuyor. Türkiye’nin en büyük bilim ve teknoloji merkezlerinden biri olarak araştırmacılara multidisipliner ve yüksek teknoloji altyapılı bir çalışma alanı sunan Kandilli Bilim, Teknoloji ve Araştırma Binası’nda Yeni Şafak Pazar olarak bir günümüzü geçirdik.
AKADEMİ VE SANAYİ İŞ BİRLİĞİNDE ÖNCÜ
Araştırmadan Sorumlu Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Gürkan Kumbaroğlu’ndan öğrendiğimize nazaran Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Bilim, Teknoloji ve Araştırma Binası ileri teknoloji araştırmaları merkezi olarak inşa edilmiş. Bu merkez Türkiye’de eşi gibisi olmayan bir teknolojiye sahipmiş. Kumbaroğlu merkezin başka bilimsel merkezlerle farkını anlatırken şu bilgileri veriyor: “Burası standart laboratuvarlar değil, daha gelişmiş ve derinlemesine araştırmaların yapıldığı bir merkez. Bu yüzden de ‘Derin Teknoloji Üssü’ ismini verdik. Binaya baktığınız vakit bina aslında yapısı itibariyle Türkiye’deki standart konseptlerin tümüyle dışında.” Kumbaroğlu, merkez içerisinde rastgele bir hocaya tahsis edilmiş bir ofis olmadığının da altını çiziyor. Üretim etabından itibaren içerisinde farklı branşlarda ileri teknoloji araştırmalara elverişli altyapılara sahip olacak formda planlanan bina genel kullanıma açık alanlar ve araştırma projelerine özel tahsis edilmiş laboratuvarlardan oluşuyor.
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın dayanağı ile hayata geçirilen Kandilli Bilim, Teknoloji ve Araştırma Binası, sanayi ve akademi iş birliğinde öncü rol oynayacak. Bina 1868’den bu yana fonksiyonunu sürdüren tarihi Kandilli Rasathanesi’nin bulunduğu yerleşkede, Feza Gürsey Merkezi’nin çabucak yanında yer alıyor ve çağdaş yapısıyla çabucak dikkatleri çekiyor. Araştırma binasının Boğaziçi Üniversitesi için bir açılım noktası olduğunun altını kıymetle çizen Kumbaroğlu, “Bu araştırma binası sadece üniversite için değil, KOBİ’ler için de pahalı bir fırsat” yorumunu yapıyor. Zira KOBİ’ler kendi bütçeleri ile yapmaları mümkün olmayan test ve tahlilleri bu binadaki teknolojik altyapıyı kullanarak yapabilecekler. Bu da daha büyük yatırımlara adım atmaları için büyük bir fırsat kapısını açmış olacak.
SAĞLIK TEKNOLOJİSİNDE VİTES BÜYÜTÜYORUZ
Bu merkezde ne tıp bilimsel çalışmalar yapıldığını anlamak için fotoğrafçı arkadaşımız Sedat Özkömeç’le üniteleri dolaşmaya başlıyoruz. “Kandilli Bilim, Teknoloji ve Araştırma Binası”ndaki Ömür Bilimleri ve Teknolojileri Uygulama Araştırma Merkezi birinci durağımız. Buraya kısaca “LifeSci” deniliyor.Bu merkezde kanser dahil birçok hastalığın teşhis ve tedavisine yönelik dünya çapında bilimsel araştırmalar üretiliyor. Yani Türkiye’de hayat bilimleri alanında, geleceğin çığır açıcı teknolojilerine odaklanan araştırmaların çok ileri düzeyde yürütülebildiği az sayıdaki araştırma merkezlerinden birisi. LifeSci, Tıbbi Aygıt Geliştirme (Temiz Oda) Ünitesi, Deney Hayvanları Bakım ve Üretim Ünitesi (Vivarium), Test-Analiz Ünitesi, Amaçlı Tedavi Teknolojileri Deney Hayvanları Görüntüleme Ünitesi, Pilot Üretim Tesisleri, Mikroyosun Biyorafinerisi olmak üzere altı üniteden oluşan altyapısıyla, araştırmalarda bilimsel fikirden başlayıp klinik denemelere kadar olan tüm etaplar burada tek bir merkezde toplanmış.
“Burada çeşitli akademik ünitelerdeki araştırmacıları ve bilimsel uzmanlıkları disiplinlerarası bir çalışma ruhu ile bir ortaya getirdik” diyen merkezin müdürü Prof. Dr. Rana Sanyal, 100’den fazla bilimsel araştırma projesi ile ulusal sıhhat sanayisinin gelişimine takviye verdiklerini anlatıyor. LifeSci, Türkiye’deki tüm araştırmacılara açık bir hizmet verdiğinin altını da değerle çizen Sanyal şu bilgileri ekliyor: “Siz bir akademisyen iseniz kendiniz gelerek ya da öğrencinizi yönlendirerek bu altyapıları ve buradaki hizmetleri kullanabiliyorsunuz. Bir şirket iseniz yeniden araştırmacılarınızı veya numunelerinizi göndererek buradaki hizmetlerden faydalanabiliyorsunuz.”
Sağlık alanında dış harcamalar ve ihracatın ithalatı karşılamaması göz önüne alındığında bu hususta gerekli adımları atmak üzere çalışan LifeSci’ın temel gayelerinden biri Türkiye’nin bu manada dışa bağımlılığını gidermeye katkı sağlamak. Sanyal, “Bu manada Türkiye’nin sıhhat ekosisteminde fark yaratmaya çalışıyoruz. Ömür Bilimleri ve Teknolojileri Uygulama ve Araştırma Merkezi LifeSci olarak açılan yeni bina ile genişliyor, gelişiyor ve sıhhat teknolojilerinde vites büyütüyoruz” diyor.
Merkezin en kıymetli önceliklerinden biri bilimsel araştırmaların ve yeni teknolojilerin ulusal endüstrimize süratle aktarılabilmesi. “Diğer akademik ve sanayi kuruluşlarıyla iş birliği içinde, inovatif yaklaşımlar ve eserler ortaya çıkararak, Türkiye iktisadına katkı ve insan hayatının kalitesini artırmayı hedefleyen büyük projelere altyapı imkanı sağlamaya yöneldik” diyen Sanyal, “Ulusal ve milletlerarası ölçekte şirketleri ve tüm ilgili akademisyenleri çok daha yürekli ve yeni projeleri ile merkezimize katılmaya yahut iş birliği imkanlarını değerlendirmeye davet ediyoruz” davetinde bulunuyor.
Geleceğin savunma endüstrisini üretiyoruz
– Prof. Dr. Veysi Erkcan Özcan’ın laboratuvarı ve grubundan oluşan Kahve-Lab, genel bir tanımlama ile büyük çarpıştırıcılarda deneysel parçacık fiziği ve küçük parçacık fiziği dedektörleri ve hızlandırıcıları üzerine çalışıyor. Açılımı “Kandilli Algıç Hızlandırıcı ve Enstrümantasyon Laboratuvarı” olan grup, artık ve geleceğin savunma sanayi teknolojisini oluşturuyor.
Laboratuvar, projelerini Proton ve Elektron projeleri olarak ikiye ayırıyor. Proton kısmında daha bilimsel araştırmalara yönelik ağır iyon demetleri oluşturma çalışmaları sürerken Elektron kısmında ise elektron demetleri oluşturarak daha endüstriyel uygulamalara yönelik teknolojiler üzerinde çalışılıyor. “Burada yaptığımız birinci çalışma bir elektron kaynağı yaratarak bu kaynaktan elektronlar üretmek ve bu elektronlarla endüstriyel kaynaklar yapabilmek” diyen Kahve-Lab grubundan Sinan Öz bu çalışmanın bilhassa savunma sanayi ve havacılık alanında kullanıldığını anlatıyor. “Hızlandırılmış ve odaklanmış elektronlar, iki farklı malzemeyi tek bir daima modül halinde kaynaklamak için kullanılabilir. EBW, kaynak derinliği ve yarıçapının denetimini sağlar. Ayrıyeten farklı erime sıcaklıklarına sahip iki malzemeyi kaynaklamak mümkündür” diyen Öz, çalışmanın savunma sanayi için üretilen füze başlıklarının kaynaklarında kullanıldığını tabir ediyor.
Ekip ikinci basamak olarak da yeniden burada üretilen elektronları yüksek güce çıkarabilecek bir elektron hızlandırıcısı üzerinde çalışıyor. Bu çalışma da tekrar askeri alanda bilhassa kablo üretimi ve gereç sterilizasyonu ve ışınlama yapmakta kullanılıyor. Araştırmanın alt yapısı Boğaziçi Üniversitesi’nde kurulmuş olsa da farklı üniversitelerden ve kısımlardan pek çok doktora ve yüksek lisans öğrencisi Kahve-Lab grubunda yer alıyor.
Teşhis ve tedavisinde yapay zeka iş birliği
Bu dijitalleşme sayesinde tabip vakit kaybetmeden bilgiye erişebilecek ve gönderim kolaylığı ile Amerika’da farklı bir patolog ile hadise için görüş alışverişi yapabilecek. Uzun mühlet arşivde kalan datalarda bir kadro solmalar, kırılmalar meydana gelebiliyor. Dijitalleşme bu bilgi kaybını da önüne geçecek. Turan, dijitalleşmenin yapay zeka teknolojileri için de bir mecburilik olduğunu şu sözlerle ifade ediyor: “Yapay zeka algoritmaları çok yüksek hacimli dijital bilgilere muhtaçlık duyduğundan çok güç gelişen teknolojiler. Yüksek hacimli, pak ve etiketli dataları alabilmemiz, ulaşabilmemiz için de dijital arşivlere muhtaçlığımız var. Dijital arşiv sağlandığı vakit biz de yapay zeka uzmanları olarak anlık olarak dataları elde ederek yapay zekaları eğitebileceğiz.” Laboratuvar projelerinden biri de “Hedefe yönelik ilaç taşıma sistemleri”. Hazırlanan aygıt ile beden içerisinde gezebilecek bir kapsül robot üretiliyor. Beden içerisinde taşınan kapsül üzerindeki iğneyi ile kanserli bölgeye direkt olarak ilaç enjekte edebiliyor. Olağanda kanser tedavisindeki ilaçlar bedendeki kanser hücresini yok edebilmek için kimi sağlıklı hücreleri de öldürüyor. Maksada yönelik ilaç taşıma sistemi sayesinde ise ilaç bölgeye enjekte edilebiliyor ve yüksek dozda verildiğinde çok daha süratli bir düzgünleşme sağlıyor. Böylelikle tedavilerin yan tesirlerinin minimuma indirilmesi hedefleniyor. Laboratuvarda radyoloji, patoloji, onkoloji ve genetik üzere birçok alanı harmanlayan bir yapay zeka üzerinde çalışıldığı göz önüne alındığında araştırma binasında pek çok laboratuvarın bir ortada olması projeler ismine çok büyük avantajlar sağlıyor. Farklı branşlardan hocalar, araştırma binası içerisinde bir ortada, çarçabuk görüş alışverişi yapabilecekleri bir ortamda çalışıyorlar.
Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, İstanbul Kalkınma Ajansı, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu, Avrupa Birliği üzere ulusal ve memleketler arası fonlarla desteklenen Lifesci’nin altyapılarının bir kısmı da Avrupa Birliği & Türkiye Cumhuriyeti eş finansmanıyla Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yürütülen “Rekabetçi Kesimler Programı” kapsamındaki “Yaşam Bilimleri KOBİ’lerinin Global Rekabetçiliğini Arttırmaya Yönelik Ar-Ge Dayanak Laboratuvarları Teknik Takviye Projesi” tarafından destekleniyor.
Temiz güç müjdesi
Hava kirliliği giderek artan küresel meselelerin başında geliyor. Kandilli Bilim, Teknoloji ve Araştırma Binası’nda yer alan, Prof. Dr. Ahmet Erhan Aksoylu’nun yürütücülüğündeki laboratuvar, “Kömürden Sentetik Doğalgaz Üretim Teknolojisi Geliştirilmesi” projesi ile Türkiye’de pak güç ve pak havanın muştusunu veriyor. Projenin uygulamaya geçirilmesiyle emisyon yaratan fosil yakıttan, emisyonu görece düşük pak yakıta geçiş yapılması ve çevreci güç elde edilmesi hedefleniyor. Isıl pahası düşük linyit kömüründen daha pak bir güç kaynağı olan doğalgaz üretmenin Türkiye’de mevcut linyit kömürü rezervi düşünüldüğünde, doğalgaz açığının kapatılmasına dayanak olabilmesi öngörülüyor. Kömürden sentetik doğalgaz üretimindeki tüm katalitik süreçler bu laboratuvarda gerçekleştiriliyor.
Laboratuvarın maksatlarından biri de merkezde yer alan son teknoloji aygıtları öbür araştırmacıların kullanımına açmak. Çağlayan, “Sahip olduğumuz teknolojik altyapı sayesinde öteki araştırmacılar ve sanayi kuruluşlarından bizim onlara hizmet vermemiz için talep gelecektir. Elimizdeki aygıtların bakım fiyatları çok yüksek, bu taleplerin laboratuvarın kendi kendini idame ettirmesi manasında katkı sağlayabilir” diyor. Bu sayede laboratuvar için bir özgelir elde edebilecek. Ayrıyeten Türkiye’deki farklı araştırmacıların kullanımına da açılacak olan bu laboratuvar ile araştırmacılar daha çok yayın yapmak için imkan elde edecekler. Ek olarak araştırma binası ve proje sayesinde bir asistanlıkları olmasa dahi kimya mühendisliği yüksek lisans ve doktora öğrencileri desteklenebiliyor ve burs imkanı ile laboratuvarda çalışma talihine erişebiliyorlar.
Latife Beyza Turgut
