Milyonlarca insanın yaşadığı İstanbul’da temel problemlerin başında trafik geliyor. Trafiğe tahlil olarak görülen en değerli toplu ulaşım aracı ise metro. İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) idaresi 25 yılın akabinde 2019 yılı mahallî seçimleriyle CHP’ye geçtikten sonra metro sınırları değerli gündem hususlarından biri haline geldi. Duran ve tekrar başlatılan metro sınırları, yatırım yapılan projeler ve onaylanmayı bekleyen finansmanlar tartışmaları alevlendirdi. Uzmanların siyaset üstü yaklaşılmasını istediği metro sınırlarını derledik. İstanbul’un 2025 yılında bitmesi planlanan metro ağını çıkardık. 2019 yılında devralınan metro sınırlarını inceledik.
halktv.com.tr’ye konuşan İBB Raylı Sistem Dairesi Lideri Doç. Dr. Pelin Alpkökin 2019 yılında 10 tane büsbütün durmuş çizgi, 2 tane de durma noktasına gelmiş metro sınırı devraldıklarını belirterek “Bunlar İstanbul’un altındaki bombalardı” dedi. Ümraniye-Ataşehir-Göztepe metro sınırına da değinen Alpkökin “9 aydır Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin önünde bekliyor. Bu çizgi durmasın diye İBB kendi öz kaynaklarından ödüyor” diye konuştu.
Edinilen bilgilere nazaran İBB tarafından 23 Haziran 2019’dan evvel ihalesi yapılmış olan toplam 12 adet raylı sistem çizgisi vardı. Bu sınırların toplam uzunluğu 140,9 km’yi buluyordu. 12 adet raylı sistem sınırından 10’u ödenek yetersizliği üzere nedenlerle büsbütün durmuştu. Geriye kalan 2 raylı sistem sınırında da üretim işleri durma düzeyinde çok düşük sürat ve verimsiz olarak devam ediyordu.
Ayrıca tüm sınırlarda, finansal sıkıntıların yanında, teknik ve sözleşmesel bahislerde tahlil bekleyen birçok konu bulunuyordu. 23 Haziran 2019 tarihinde büsbütün duran sınırlar çeşitli bankalardan memleketler arası krediler ve yaratılan öz kaynak üzere farklı prosedürlerle finans temini ile projelerde imal ve araç alım işleri tekrar başlatılmış. Lakin, Dudullu-Bostancı Metro Sınırı, Kabataş-Mecidiyeköy Metro Sınırı ve Eminönü-Alibeyköy Tramvay Sınırı kredi temin edilmeden evvel öz kaynaktan bütçe ayrılarak tekrar başlatılmış.
İşletme altındaki toplam sınır uzunluğu 23 Haziran 2019 tarihinde 233,05 km. Bunun 153,15 km’sini İBB, 79,90 km’sini ise Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı işletiyor. İBB tarafından 23 Haziran 2019 – Eylül 2022 ortası açılan ve işletilen raylı sistem sınır uzunluğu 29,1 km. Eylül 2022 tarihi itibariyle işletme altındaki toplam sınır uzunluğu 262,15 km’ye yükseldi. Bunun 182,25 km’sini İBB, 79,90 km’si ise bakanlık tarafından işletiliyor.
‘Yeni sınırlar planlanıyor’
İBB tarafından 2022 – 2024 yıları ortasında ise şu çizgilerin üretimine başlanması planlanıyor:
- Üsküdar – Harem Nostaljik Tramvay Sınırı:
1,85 km uzunluğundaki çizginin etüt ve uygulama projeleri tamamlanmış. İhale süreci başlayacak.
- İTÜ-İstinye Füniküler Sınırı:
2,60 km uzunluğunda ve 3 istasyondan oluşan füniküler çizgisinin etüt ve uygulama projeleri tamamlanmış. Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü (AYGM) onayı için süreç başlatılmış.
- Eyüp – Bayrampaşa Tramvay Sınırı:
3,2 km uzunluğundaki proje kapsamında 4 istasyon bulunmakta.
16.02.2022 tarihinde sınırın Devlet Yatırım Programına alınabilmesiyle ilgili AYGM’ye 4. defa görüş sorulmuş. Bu yıl sonuna kadar teknik görüşmelerin tamamlanması bekleniyor.
AYGM onayını takiben sınırın Kamu Yatırım Programına alınabilmesi için Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığına 2023 yılı Kamu Yatırım Programına sunulacak.
- Sefaköy – Beylikdüzü (TÜYAP) Metro Çizgisi:
Toplamda 17,89 km uzunluğunda ve 10 istasyondan oluşacak projenin inşaat müddeti 4 yıl olarak öngörülmüş.
25.07.2022 tarihinde Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü (AYGM) onayını takiben sınırın Kamu Yatırım Programına alınabilmesi için Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığına “Yıl İçi Yeni Proje Teklifi” olarak sunulmuş.
2022 yılı içerisinde yatırım programına eklenebilmesi ve Sefaköy-Beylikdüzü Tüyap Çizgisi ihalesine 2023 yılında çıkılabilmesi için Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı ile Cumhurbaşkanı onayı gerekecek.
‘Beylikdüzü’nden Sabiha Gökçen’e 50 dakika’
HızRay projesi ile de Beylikdüzü’nden Sabiha Gökçen Havalimanı’na 50 dakika üzere bir müddette ulaşım sağlanması hedefleniyor. Sınırın 74,5 km uzunluğunda olması planlanıyor ve günde 1,5 milyon yolcu taşıyacağı öngörülüyor. HızRAY’ın Projelendirme çalışmaları 2020 yılı sonunda başlatılmış. Şu an tasarım ve fizibilite çalışmaları devam ediyor ve finans görüşmeleri yapılıyor.
‘140 kilometre durmuş iş’
Metro sınırları ve süreçleri hakkında halktv.com.tr’ye bilgi veren İBB Raylı Sistem Dairesi Lideri Doç. Dr. Pelin Alpkökin “12 metro çizgisinde toplam 140 kilometre durmuş iş aldık. 10 tane büsbütün durmuştu. Terk edilmiş şantiyeler olarak isimlendirebiliriz. Toplamda yüklenicilere o vaktin parasıyla 450 milyon tl’ye yakın bir borçla Raylı Sistem Daire Başkanlığı’nı devraldı” dedi. Duran metro şantiyelerinin o devir tehlike oluşturduğunu anlatan Alpkökin özetle “İstanbul’un altındaki bombalardı. Terk edilmiş tüneller ve şaftlar vardı. Teknik sorunlar de vardı. Aldığımız bütün metro sınırlarını neredeyse yine tasarladık. Buralara İBB, lider Ekrem İmamoğlu’nun metrolara koyduğu büyük iradeyle çeşitli kısmi fonlar buldu. Bu metroların meclis onayları ve kredi onayları kısmi verilmiş” diye konuştu.
‘Onay bekliyorlar’
Ümraniye-Ataşehir-Göztepe metro sınırına değinen Alpkökin “Bu yılın başından itibaren EBRD ile muahedemiz var. Buna 75 milyon Euro diye ek para veriyor. İBB Meclisi onayladı. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Daire Başkanlığı uygunluk görüşü verdi. 9 aydır Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin önünde bekliyor. Bu çizgi durmasın diye İBB kendi öz kaynaklarından ödüyor. 55 milyon euroya kadar öz kaynaklarımızdan ödedik. Bu da krediyle yapacağın bir işi öz kaynağınla fonluyorsun. Metro durmaz öncelikli. Bekleyen çok onay var” tabirlerini kullandı.
