Bir müddettir Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Yunanistan’a yönelik sözlerinde artan bir sertlik olduğuna şahit oluyoruz. En son, üstelik bir toplu konut açılışında (yani dış siyaset konuşmak için pek de uygun olmayan bir yerde) Yunanistan’a yüklendi. ABD’nin Yunanistan’a yardımda daha da cömert davranmaya başladığı günlerdeyiz malum. Erdoğan komşuya, dolaylı olarak da ABD’ye şu sözlerle yüklendi en son: “Ne o askeri yığınaklar, ne o siyasi ve ekonomik takviyeler Yunanistan’ı bizim düzeyimize çıkarmaya yetmez. Bu yanlış adımlar Yunanistan’ı her manada batağa sürüklemeye kafi gelir. Sonuç prestiji ile her alanda yakından takip etmeyi sürdürdüğümüz Yunanistan’a karşı gerektiğinde ülkemizin hak ve menfaatlerini elimizdeki tüm imkanları kullanarak savunmaktan geri kalmayız”.
Asıl kriz yerine
Yunanistan ile Türkiye ortasında 2020’den bu yana (hatta o yıl sıcak çatışmanın eşiğine gelinmişti) giderek artan bir kriz var. Doğu Akdeniz’deki yetki alanlarının sonlandırılmasıyla ilgili uyuşmazlıklar nedeniyle yaşanıyor bu kriz. Yani Erdoğan’ın, üzerinde konuşması koşul olan, Türkiye’nin, haklarını aramak için diplomatik efor sarfetmesini gerektiren asıl “kriz “ bu.
Ancak nedense Erdoğan, seçimlere çok az bir vakit da kalmışken Türkiye’nin haklı olduğu Doğu Akdeniz’deki sorun yerine Yunan adalarının askerileştirilmesini gündeme getiriyor. Hem Türk hem de dünya kamuoyu biliyor ki bu askerileştirme yıllardan beri var. (Elbette memleketler arası hukuka aykırı).
Türkiye geçen yıl Doğu Akdeniz’deki hakları için diplomatik uğraş sarfederken pratikte de denizde sismik araştırmalar yürütüyordu. AB’nin müdahalesi nedeniyle bu faaliyetlerini durdurmak zorunda kaldı. Aslında AB düpedüz tehdit etmişti Türkiye’yi. Anımsayalım; AB Kurulu bir açıklama yaparak Türkiye’ye Doğu Akdeniz’de memleketler arası hukuku ihlal eden “provokasyonlardan”, “tek taraflı eylemlerden” kaçınması davetinde bulunmuş, hem AB’nin hem de üye devletlerin çıkarlarını savunmak, bölgesel istikrarı korumak için elindeki araçlarla seçenekleri kullanmaya hazır olduğunu belirtmişti.
AB’nin müdahalesine/tehdidine boyun eğip sismik araştırmalardan vazgeçmek lakin tekrar bir AB üyesi ülkeyle, yıllardır var olan fakat hiç gündeme getirmediği bir bahis hakkında telaffuzlarda bulunmak Erdoğan’ın büyük çelişkisi elbette. Yunan adaların, silahlandırılması mevcut mutabakatlara alışılmamış kuşkusuz. Buna karşın Erdoğan bunu hiç lisana getirmedi. Sessiz sedasız Yunanistan tarafından yutulan adacıklar konusunda bir gayret göstermediği üzere.
Kontrollü gerginlik
Çünkü Yunanistan’a, AB için de kriz olacak bir mevzuda yüklenmesi mümkün değil. Doğu Akdeniz’deki hakları için Yunanistan’la kapışmanın çok aktörlü bir kriz doğuracağının farkında. Lakin adaların silahlandırılmasının problem yapılması AB için uzun vadede el atacağı bir “kriz” değil. Hasebiyle Yunanistan’la “teke tek” kapışacağı “kriz” bu Erdoğan’ın. Ayrıyeten, Yunanistan’a yüklenmek, İran ile Rusya’ya yüklenmekten daha kolay.
Erdoğan asıl uğraş vermesi gereken alan yerine öbür bir alanda, bir sefer daha belirtiyorum, daha evvel hiç problem yapmadığı bir alanda çıkışlar yapıyor Yunanistan’a. Bu ortada “Bir gece birden gelebiliriz” çeşidi telaffuzlarla Yunanistan’ın “Türkiye’den hücum tehlikesi olduğu için adaları silahlandırdık” münasebetine “haklılık” kazandırıyor. Bu telaffuzlar Yunanistan’ın sağcı iktidarına kendini savunma bahtı veriyor.
Çokkutuplu bir dünyadayız, malum. Uluslarası aktörlerin birbirleriyle bağları istikrarlı değil. Tuhaf ittifaklar, olmayacak birliktelikler beliriyor. Lakin net olan şu; ABD, Çin ile savaşını daha ileri noktalara götürecek. Bunun için NATO’ya da AB’ye muhtaçlığı var. Stratejik bir değeri olan Türkiye’ye de. Erdoğan, “çözemeyeceğimiz hiç bir sorun yok” dediği ABD’nin başı Joe Biden’dan istediği “sıcaklığı” göremiyor bir türlü. Erdoğan’ın Yunanistan’a yönelik sertliğinin, NATO içinde ABD ile pazarlık gayesiyle yapıldığını düşünmek için çok nedenimiz var. Sonuç alınır mı bilinmez ancak Çin’le “savaşı”nda NATO’ya, her NATO ülkesine gereksinimi olan ABD, Türkiye’nin isteklerini dikkate almak zorunda kalabilir.
Erdoğan uzun vadede bunu sağlayacağına inanıyor olabilir ancak kısa vadede neden bunu yaptığını bilmiyoruz.
Seçimler öncesi “dış düşmanla kapışır üzere görünmek normaldir” diyenler de var.
Haklıdırlar tahminen.
