Türkiye’nin tarım yeri kiralamak için Venezuela üzere 10 ülkeyle temasa geçtiği konuşuluyor. Hatta Türkiye gazetesinin savına nazaran Tarım Bakanlığı, Latin Amerika ve Afrika’da 10 ülkede tarım yeri kiralamak için görüşmelere başladı. Sudan’da geçmiş yıllarda 850 bin hektar civarında bir arazi kiralanmıştı. Pekala bizim toprağımız bize yetmiyor mu, her eseri yetiştiremiyor muyuz, ne kadar yerimiz tarım dışına çıktı, ‘gıda krizi’ni hangi boyutta yaşayacağız? Güzel Parti Tarım Siyasetleri Lideri Ergin Kahveci‘ye sordum.
– Türkiye, tarım yapmak için 10 ülkede arazi kiralayacak. Sudan’da geçmiş yıllarda 780,5 bin hektar arazi kiralanmıştı, ne oldu o arazi?
Sudan’daki arazi ne yazık ki boşaltıldı. Proje akamete uğradı. Kurulan şirket geri çekildi. Yapılan harcamalar ve yatırımlar boşa gitti. Birkaç kişi istifade etmiş oldu. Bürokrasi için ise devletten harcırah alarak seyahat ve cümbüş alanı projesi oldu. Aslında proje için kiralanan toplam bu türlü bir arazi hiç olmadı. Kiralama ölçüsü kâğıt üzerinde yapılmış bir kiralama idi. Sudan hükümeti bu ölçü araziyi hiçbir vakit temin edemedi. Yer gösteremedi. Gösterilen yer ise Sudan yerli halkı tarafından dirençle karşılaştı. Bu toprakları kullanan beşerler daima sorun çıkardı.
– Tarım Bakanı Vahit Kirişci, “Türkiye’nin üretimi kendi ölçeğinde Türk halkına kâfi fakat ihracatı seçiyorsan, yurt dışında da kiralama yapmak gerekiyor. Oralara çağdaş tarımı götürmek istiyoruz” dedi. Mesela bizim Venezuela’nın toprağına gereksinimimiz var mı?
Türkiye TÜİK bilgilerine nazaran 526 kalem eser üretiyor. Bu sayıya en az yüzde 10 ek etmek lazım. Zira ekonomik bedelli endemik eserler TÜİK metrajına girmediği için sayıda yer almamıştır. Toplam yaklaşık 235 milyon ton eser üretiyoruz. Böylesine bir ziraî eser çeşitliliği süper bir lütuf. Bu coğrafyanın zati kendisi bir lütuf. Bu datalar bile en az 220 milyon kişiyi taban güç ölçüsü üzerinden 65-70 yaşına kadar yaşatmaya kâfi. Ayrıyeten 14 bine yakın biyoçeşitliliğe sahibiz. Yeniden TÜİK bilgilerine nazaran 2004-2020 ortasında 4,2 milyon hektar yerimiz tarım dışına çıkmış. 2004-2020 ortasında işlenen toplam arazi ölçüsü miktar olarak 4 milyon 240 bin 115 hektar azaldı. 23 milyon 812 bin 992 hektardan 19 milyon 572 bin 877 hektara düştü. Azalış oranı yüzde 18 oldu.
– En fazla azalan beş vilayet hangisi?
Konya, Diyarbakır, Şanlıurfa, Yozgat, Adana…
Kimsenin toprağına mecbur değiliz
– Hâlâ kullanılmayı bekleyen hazine yerlerimiz var mı?
Var. Bu toprakların en az 2/3’nün tarıma geri kazandırılması mümkün. En çok toprak kaybı olan Konya, Yozgat, Ankara, Afyonkarahisar, Kırşehir üzere vilayetlerin kurak-yarı-kuşak iklim neslinde. Yani tahıllar, buğday ekim alanları neslinde. Hâlâ sulamaya açılacak 2-2,5 milyon hektar toprağımız var. Doğrusu DSİ ve kamu kurumları sulama, sulanan yerler, sulamaya açılan yerler, sulanabilir yerler üzere kavram kargası yaratarak gerçek sayısı veremiyor olsa da. Sulama rehabilitasyonu yapılacak yerlerimiz var. Yani hâlâ birçok avantajımız mevcut. Kendi gereksinimlerimizin bir kısmını karşılamamız mümkün. Bütün bu meseleleri ve iç tahlil yollarını tüketmeden yurtdışında tarım yapacağız demek ülkenin bu analitik gerçekliklerinden kopmuş olmaktan diğer bir mana tabir etmez. Bizim mecburilik olarak kimsenin toprağına gereksinimimiz yok. Bilhassa temel besin kaynakları açısından. Ana eserler açısından. Lüks tüketim için ise çok varlıklı bir ülke değiliz ne yazık ki! Hatta son 20 yılda süratle yoksullaşan bir ülkeyiz. Fakiriz ve sayelerinde yoksunluğu da öğrendik. Artık bütün bunlar ortada iken yaşadığımız her şey yalnızca şuurlu bir yönetmeme isteği ile izah edilebilir. Ya kaosu yönetiyoruz ya da kaos bizi yönetiyor.
Kendi ülkemizin insanını en hoş biçimde besleyeceğiz
– Ekimi sıkıntı olan eserler orada ekilecekmiş… Hangi eserler onlar?
Her eser her ekosistemde üretilemez. Eserler iklim seçer. Ekolojik muhtaçlıkları farklıdır. Bu durum hem bitkisel hem de hayvansal üretimler için geçerlidir. Kanguru Avustralya’ya özeldir. Fındık ise Karadeniz coğrafyasına. Tarım’ın keşfinden bu yana geçen 10-12 bin yılda insanoğlu iki beslenme yolu üzerinde hareket etmiştir.Tahıllar (Buğday, Arpa, Çeltik) ve et. Bilhassa kırmız et. İşte bu nedenle ülkelerin, kıtaların, coğrafyaların beslenme ve besin hususu tüketimi farklılaşmıştır ve farklıdır. Fakat dünyadaki nüfusun daima hareketliliği asıl öge olmakla bir arada, insanoğlu farklı besinler tüketmeye meyillidir. Bu nedenle ülkelerin ham ya da işlenmiş besin çeşitliliği gün geçtikte artmaktadır.İhtiyaçlar ithalat ve ihracat olarak ziraî ticarete mevzu olmaktadır. Lakin bizim ülkemiz açısından üretimi sıkıntı olan ve kıymetli gereksinim olan; olmazsa mahvoluruz diyeceğimiz bir eseri biz bilmiyoruz. Üretilecek eserler, ekstrem muhtaçlıklar için olacaksa yani mecburî muhtaçlık değilse devletin bu kadar minimal bir mevzuyu öncelemesi, konuşması düşünülemez. Yok bilmediğimiz bir şey varsa o halde biz de soralım: Neymiş bu yetişmesi sıkıntı olan, çok kıymetli eserler sayın bakan?
– Kiralanacak tarım toprakları için özel kesimin de devrede olacağı belirtildi. Bu bilgi bize bir şey söylüyor mu?
Açık söyleyelim: Biz ne yurtdışında arazi kiralanmasına karşıyız ne de milletlerarası ticarete. Fakat besin hakkı insanlık hakkıdır; beslenme gereksinimdir, yaşamsaldır, yaşama dairdir. Bütün beşerler, hayvanlar ve bitkiler bu hakkın direkt, doğal zarurî sahibidir. Biz YETERLİ Parti olarak beslenme hakkını öncelemeyi, beslenme hakkına hürmet duymayı “insani bir ödev” olarak görüyoruz. Bu hakkı sağlamayı ise “insani bir görev” olarak alıyoruz. İşte çerçevesi bu halde çizilmiş memleketler arası ilgilere açık olmakla birlikte; memleketler arası besin kapitalizmine, besin üzerinden yayılmacılığa, besin hakkının sömürülmesine cepheden karşıyız. Geri kalmış ülkelerin topraklarının bu halde kendi insanlarından çekilip alınmasını gerçek bulmuyoruz. Toprağın sahipleri kâfi beslenemezken, açlık ve mahrumluk içinde iken diğerlerinin tıka basa doymasına razı değiliz. Bu durum bizim topraklarımız ve bizim besinimiz için de geçerli. Evvel can sonra canan demiş cetlerimiz. Evvel kendi ülkemizin insanını en hoş biçimde besleyeceğiz. Sonra artanı (ki; çok artan eserlerimiz var) milletlerarası ticarete bahis edeceğiz. Bu kalın çizgilerin dışında kalan, ülkeler ortası bağlantılar, şirketler ortası ilgiler, bir yerde az olanla bir yerde çok olanın takas edilmesine dair bağlar, karşılıklı yetişmeyen eserlerin uygun artık arazi ve eserler üzerinden değişimi, ticareti üzere ilgileri üstteki “ödev ve görev” kapsamında görüp kıymetlendiririz. Ödev ve vazife kapsamında olmayanları ise salt ekonomik boyutta değerlendirmeyiz. Bunun dışında kalan ve sorunun ironisi içeren rant odaklı, yandaşlara iş bulma, iş yaratma odaklı, ülkelerin zaaflarından yararlanma odaklı yaklaşımlara ise uzağız.
Çiftçi toprağı terk ediyor, yoksulluğu tekrar üretiyor
– Çiftçinin tarlayı terk ettiğini biliyoruz. Terk edenin bir daha dönmesinin sıkıntı olduğunu söylemiştiniz. Terk edip ne yapıyor?
Evet tarlasını ve ahırını terk eden bir daha geri dönmez. Ya da çok sıkıntı döner. Hele hele bayan giderse aile masraf. Aile giderse çift, çiftlik masraf. Bu durum sosyolojik bir gerçekliktir. Terk edip ne yapıyor çok hoş soru. Sorunun sosyoekonomik karşılığı, yoksulluğu ve yokluğu tekrar üretiyor formunda ne yazık ki. Soruyu soru ile zenginleştirmek gerekirse; gidince nereye gidiyor diye sormak lazım. Şayet karşılık, köy kırsalından çıkıp kent kırsalına gidiyor ise yanıtı üstteki üzere olur. Yoksulluğu ve yoksunluğu tekrar üretmek. Ve maalesef hepimiz biliyoruz ki; köy kırsalından gidenlerin çabucak tamamı kent kırsalına gidiyor. Eskinin gecekondu mahallelerine, yeninin çağdaş gecekondularına. Gecekonducuların apartmanlarına. Varoşlara, gettolara, çöküntü bölgelerine. İşte bizim sosyoekonomik temel problemimizin özü burası. İşte bizim ana problemimiz burası. Bunu çok konuşmak, çok yazmak lazım. Lakin ben mevzuyu kısaca anlatacak olursam: Kırsal alanı (köy-kent kısalı), kırsal alanın sorusunu ve problemini çözmeden hiçbir soruyu ve sıkıntımızı çözemeyiz diye düşünüyorum. Bu yüzdendir ki biz YETERLİ Parti Kalkınma Siyasetleri Başkanlığı olarak, bu alana ağırlaşmış durumdayız. YETERLİ Tarım, DÜZGÜN Ömür, Rüzgâr Gülü, Köy-Kent ikilemi, Kırsal Kalkınma üzere sorun odaklarına tahlil getiren projeler üretiyoruz. Bu alandaki ziraî hareketliliği, geçişimi görüyoruz. Bu alanın geçişkenliğinin kentlileşmeye hakikat, ileriye hakikat olmasını arzuluyoruz. Geriye gerçek ise bu alanın deneyimini, bilgi sermayesini ekonomik sermaye ile buluşturup, ziraî gelişmeye kaldıraç olmasını istiyoruz.
Açlık ve yokluk riski artıyor
– Bizi bu kış eser bazında nasıl dertler bekliyor? Hangi eserlere ulaşmakta zahmet çekeceğiz?
Bütün dünyada besin fiyatları artıyor. Pandemi şartları bunu tetikledi. Besin daima söylendiği üzere bir silah olarak kullanılmaya başlandı. Bunun şuurlu bir kullanım olduğunu biliyor, görüyoruz. Lakin global besin şirketleri ve besinin global arz gücünü elinde tutanlar bunu kullanıyor. Bilhassa geri kalmış ülkeler ve gelişmekte olan ülkeler bundan çok etkileniyor. Hele hele zarurî, temel besin hususlarını ithal etmek zorunda olanlar. Açlık riski artıyor. Ve daima söyleyegeldiğim üzere “yokluk” riski. Bu genel değerlendirmeden sonra ülkemiz açısından somut görünenler ne yazık ki şöyle: Buğday ve tahıllarda sorun yaşayacağız. Ya un-makarna endüstrimiz ya da un-ekmek arz’ımız sorun olacak üzere duruyor. Umarım her ikisi birden olmaz. Ayçiçeği ve yağı keza o denli. Mısır ve yemlik hammadde sıkıntımız görünüyor. Bütün bunların öznesi olarak Rusya-Ukrayna savaşı üzere duruyor. Ben bu çatışmanın bizim için bir “fırsat penceresi” açacağını söyledim başından beri. Şu ana kadar kıymetlendirilemedi. Umarım yaz bitmeden kıymetlendirilir. Şayet bu türlü bir idare marifeti gösterilirse üstteki meşakkatlerin bir kısmı giderilir. Sorun yalnızca tahminen fiyat olur. Yokluk olmaktan, kuyruklar, karneler olmaktan çıkar. Yok kıymetlendirilmez ise talebin karşılanması epeyce değerli olur diye düşünüyorum.
Taneyle, gramla, sayıyla almaya başlayacağız
– Besin krizi yaşayacağız, bunu biliyoruz. Lakin bu krizi nasıl yaşayacağız? Mutfaktan örnek verir misiniz?
Peşin söyleyeyim: Besin krizi yaşamak zorunda değiliz. Tercihlerimizi ve politikalarımızı hakikat yapar ve yanlışsız kurarsak bu krizi dünyadan bağımsız hale getirebiliriz. Buna imkân da var; yol usul de var. Elbette mevcut şartlarda çok az dahi olsa vakte gereksinim da. Varsayalım ki; mevcut siyasal tercihler değişmedi. Aslında uygulamada olan “politikasızlığın politikası” devam etti. Ki; etmeyecek, çok az kaldı. Tane ile, gram ile, sayı ile, her gün, her an almaya başlayacağız. Az alacağız. Mutfaklarımız, ambarlarımız, buzdolaplarımız, soğutucularımız part time çalışacak. Ya da küçülecek, küçük küçük dolacak. Bütün bunlar en geç 2023 yılının sonunda bitmiş olacak. Piyasalar yeni iktidarı, liyakatı, bilgiyi, projeleri ve siyasetleri büyük bir beklenti üzerinden satın alacak. Nerede kaldınız beklentisi, olağan beklentinin ötesine geçecek. Ve itimat telkin edecek. Birçok şey zaten nizama girecek. 6 ay içerisinde ziraî piyasalar istikrara gelecek ve halkımız rahatlayacak.
– Sizin teklifiniz nedir?
Bizim teklifimiz bir an evvel siyasal tercihlerin değişmesidir. Üretimin, verimliliğin, rekabetin öncelenmesidir. Bunun için ise kamusal dengeleme-düzenleme-denetleme düzeneğinin kurulmasıdır. Devletin “hakem rolünü” üstlenmesidir. Üretim-etkinlilik-etkililik planlamasıdır. Neyi, nerede, nasıl, ne için üreteceğimizi bilmektir. “Kazanç odaklı” bir destekleme siyasetidir, “Fiyat odaklı” bir üretim politikasıdır. “Fiyatlama politikasıdır”. “Devletin köy kırsalına dönmesidir”. “Kent kırsalının devlete dönmesidir”. Özcesi; üretim, kalkınma, refahı tercih etmektir. Siyasal tercihleri halktan yana yapmaktır. Siyaseti siyasetler üzerinden alternatiflendirmektir. Yol ve teknikleri ise bilimsel asıllara dayandırmaktır. Bütün bunları yapacağız demiyoruz. Hazırız; az kaldı diyoruz.
