Anayasa Mahkemesi (AYM) Lideri Zühtü Arslan, bugün prestijiyle ferdî müracaat sayısının 110 bine yaklaştığını belirterek, “Bu nitekim de çok büyük bir sayı. Bunun denetim edilmesi, yönetilmesi çok sıkıntı lakin şunu da tabir edelim; bu iş yükünün yaklaşık yarısı makul müddette yargılanma hakkına ait şikayetlerden oluşuyor.” dedi.
AB ve Avrupa Kurulu iş birliğiyle yürütülen “AYM’nin Temel Haklar Alanındaki Kararlarının Tesirli Formda Uygulanmasının Desteklenmesi Projesi” kapsamında, Bursa’daki bir otelde “Adli Yargıda Ferdî Müracaat İhlal Kararları ve İhlalin Sonuçlarının Ortadan Kaldırılması Bölge Toplantısı” düzenlendi.
Arslan, toplantının açılışında yaptığı konuşmada, hukukun, toplumsal ve siyasal hayatın vazgeçilmez ögesi olduğunu, hukukun olmadığı yerde toplumun bir ortada olmasının mümkün olamayacağını söyledi.
Devletin temel emelinin yeterli işleyen ve adil bir hukuk tertibi kurmak suretiyle bireylerin temel hak ve özgürlüklerini korumak olduğunu belirten Arslan, temel hak ve özgürlükleri koruyan ve uyuşmazlıkları karara bağlayan mahkemelere bu manada çok büyük iş düştüğünü aktardı.
Adaletin tecelli etmesinin hak ile hükmetmeye ve adil yargılamaya bağlı olduğuna değinen Arslan, şunları kaydetti:
“Adalet dediğimizde daha çok temel hak ve özgürlüklerin korunmasını anlıyoruz. Zira adalet prensibi, temel hak ve özgürlükler üzerinden tecessüm ediyor, somutlaşıyor. Bu kapsamda ülkemizde 2010 yılında Anayasa değişikliğiyle hukuk sistemimize giren kişisel müracaat çok kıymetli bir işlev icra etmiştir ve etmeye devam etmektedir. Bu hukuk yoluyla hak arama yoluyla birlikte hepimizin çok düzgün bildiği üzere Avrupa İnsan Hakları Kontratı ve Anayasamızda ortaklaşa kurulan hak ve özgürlüklerin ihlal edildiği argümanıyla Anayasa Mahkemesine herkesin şikayette bulunabilmesine imkan sağlanmıştır. Bu nedenle anayasa şikayeti olarak da bilinen kişisel müracaatın 10 yıllık uygulaması, temel hak ve özgürlüklerin daha yeterli korunmasında tesirli bir hak arama yolu olduğunu ispat etmiştir.”
– “Bugün prestijiyle ferdî müracaat 110 bine yaklaştı”
Kişisel müracaatın yoluna devam edebilmesinin tesirli ve başarılı bir hak arama yolu olarak varlığını sürdürebilmesinin, iki temel koşulunun bulunduğuna işaret eden Arslan, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Birincisi her geçen gün artan iş yükünün denetim edilmesi ve yönetilebilir bir seviyeye indirilmesi gerekir. Maalesef bu çeşit toplantılarda tabir etmek zorunda kalıyoruz. Anayasa Mahkemesinin iş yükü ferdî müracaatta her geçen gün artmaktadır. Her toplantıda adeta rekor üstüne rekoru anlatıyoruz. Geçen toplantımızda Gaziantep’te 90 bine yaklaştığını söylemiştik ferdi müracaatın. Keşke bu toplantıda daha hoş bir sayısı tabir edebilseydik. Daha aşağı bir sayısı tabir edebilseydik lakin maalesef bugün o sayının çok daha üstüne çıktık ve bugün prestijiyle ferdî müracaat 110 bine yaklaştı. Bu nitekim de çok büyük bir sayı. Bunun denetim edilmesi, yönetilmesi çok sıkıntı lakin şunu da tabir edelim; bu iş yükünün yaklaşık yarısı makul müddette yargılanma hakkına ait şikayetlerden oluşuyor. Hasebiyle uzun yargılama artık ülkemizde yapısal bir sorun haline gelmiştir. Bu yapısal sorunun çözülmesi de yeniden yapısal ıslahatlarla mümkündür. Radikal adımların atılmasıyla mümkündür.”
Arslan, uzun yargılama şikayetlerinin, ferdi müracaat yoluyla direkt Anayasa Mahkemesinin önüne gelmesinin yanlışsız olmadığını savunarak, “Anayasa Mahkemesinden evvel bir idari merciin buna bakması gerekir. Hasebiyle bu tarafta atılacak adımların Anayasa Mahkemesinin iş yükünün azaltılmasında çok kıymetli katkılar yapacağına inanıyoruz. Bu kadar iş yükü kişisel müracaat kurumunu felç etme potansiyeli taşımaktadır. Bu nedenle kişisel müracaatın geleceğini, iş yükünün azaltılmasına bağlı olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.” değerlendirmesinde bulundu.
– “AYM ferdi müracaatta ihlal kararı verdiğinde bunun manası çok açık”
Arslan, ferdî müracaatın tesirli bir hak arama yolu olarak devam etmesinin ikinci kaidesinin da ihlallerin kaynağının kurutulması olduğuna dikkati çekti.
İhlallerin devam ettiği ve yeni ihlallerin gelmesi önlenemediği surece hangi önlemler alınırsa alınsın kişisel müracaattaki iş yükünün belirli bir seviyede tutulmasının imkansız olacağını lisana getiren Arslan, şu görüşleri paylaştı:
“Anayasa Mahkemesi ferdî müracaatta ihlal kararı verdiğinde bunun manası çok açık. İhlale sebep olan süreç ister bir mahkeme kararı olsun, ister bir kanun kararı olsun Anayasaya karşıtlık teşkil etmektedir. Hasebiyle yapılması gereken bu karşıtlığın giderilmesidir. Bazen bu tekrar yargılama yoluyla mümkün olabilmektedir. Bazen idari sürecin ortadan kaldırılmasıyla mümkün olabilmektedir. Birtakım durumlarda da kanundan kaynaklandığı hallerde fakat o kanun kararının değiştirilmesiyle yahut kaldırılmasıyla ihlal giderilebilmektedir. Münasebetiyle bu noktada yasama, yürütme ve yargı organlarına, yönetim makamlarına çok büyük misyonlar düşmektedir. Bu tesirli icra sorunu bir yandan müracaatçının mağduriyetinin giderilmesini, öteki yandan da tahminen bundan daha değerli bir halde yeni ihlallerin ortadan kaldırılmasını daha doğrusu yeni ihlallerin ortaya çıkmasının engellenmesini kapsamaktadır.”
– “Mahkeme kararlarının uygulanmasının tartışılmasını bir kenara bırakmalıyız”
Bir hukuk devletinde mahkeme kararlarının tesirli icrasının nasıl olacağının konuşulması gerektiğini vurgulayan Arslan, şöyle konuştu:
“Yoksa mahkeme kararlarının uygulanıp uygulanmayacağı problemi bir hukuk devletinde tartışma konusu olamaz. Gündeme dahi gelmesi düşünülemez. Zira hukuk devleti mahkeme kararlarının tesirli bir biçimde uygulandığı ve hak ihlallerinin giderildiği devletin ismidir. Hatta daha ilerisi mahkemelerin tesirli bir biçimde çalışmadığı, uygun işlemediği bir yerde devletten de bahsedemezsiniz. Bazen beşerler hayatlarına mal olacağını bilse bile mahkeme kararına uymaktan vazgeçmemelidir. Sokrates’in aslında insanlığa öğrettiği budur. Hepimiz bu şuurda hareket ederek mahkeme kararlarının uygulanmasının tartışılmasını artık bir kenara bırakmak durumundayız. Mahkeme kararları ister derece mahkemelerinin kararları olsun, Anayasa Mahkemesinin ihlal kararları olsun tartışmasız uygulanması gereken kararlardır. Hiç elbet mahkeme kararlarını beğenmeyebiliriz, eleştirebiliriz, yanlış bulabiliriz fakat onlara uyup uymama noktasında hiçbir takdir yetkimiz yok, tercih hakkımız yok. Onlar hepimizi bağlayıcıdır. Esasen bu bağlayıcılık Anayasanın üstünlüğü ve bağlayıcılığı prensibinin de doğal bir sonucudur. Anayasanın 11. hususu bunu çok net bir biçimde tabir ediyor.”
Oturumlarla yarın da devam edecek toplantının açılışına Bursa Valisi Yakup Canbolat, Büyükşehir Belediye Lideri Alinur Aktaş, Bursa Cumhuriyet Başsavcısı Gökhan Şen, Bursa Bölge Adliye Mahkemesi Lideri Abdülkadir Şahin, Avrupa Kurulu Ankara Program Ofisi Lideri Cristian Urse, bölge adliye ve yönetim mahkemeleri liderleri, başsavcılar ve üyeler katıldı.
